Zapewne każdy z Was słyszał kiedyś o sepsie - mówi się o niej sporo, słyszymy o niej także w mediach, bo jej przypadki często są nagłaśniane. Nie da się ukryć, że już samo słowo SEPSA wywołuje strach i kojarzy się z nagłą śmiercią. Czym właściwie ona jest i skąd się bierze? Dlaczego ludzie na nią chorują i umierają? Czy można się przed nią ustrzec?
Wokół sepsy panuje wiele mitów i nie do końca prawdziwych informacji, które sprawiają, że często ludzie boją się, choć tak naprawdę nie do końca wiedzą z czym mają do czynienia.
Sepsa - co to takiego?
Może zacznijmy od tego czym jest w ogóle sepsa. Powiecie, że to choroba - otóż nie.
Sepsa zwana inaczej posocznicą, to cały zespół objawów, które pojawiają się jako nieswoista reakcja organizmu na obecne we krwi drobnoustroje i ich toksyny. Nie jest więc oddzielną jednostką chorobową i co najważniejsze - nie można się nią zarazić! Nie istnieje więc nic takiego jak epidemia sepsy, czy sezon zachorowań na sepsę. Można jedynie zarazić się drobnoustrojami, które w pewnych warunkach, u niektórych osób mogą wywoływać sepsę. Oczywiście nie chce przez to powiedzieć, że sepsa nie jest groźna - wręcz przeciwnie - cechuje się ciężkim przebiegiem, wysoką śmiertelnością i jest trudnym do leczenia stanem klinicznym. W przebiegu sepsy może dochodzić do niewydolności wielu, bardzo ważnych narządów takich jak płuca, nerki, wątroba czy serce, co bezpośrednio zagraża życiu pacjenta.
Na świecie notuje się 1,5 miliona przypadków sepsy rocznie, w tym 600 tysięcy zgonów. W Europie szacuje się około 300 tysięcy zachorowań rocznie, a w Polsce z powodu sepsy w ciągu roku umiera około 1000 osób.
Jak często występuje sepsa?
Na świecie notuje się 1,5 miliona przypadków sepsy rocznie, w tym 600 tysięcy zgonów. W Europie szacuje się około 300 tysięcy zachorowań rocznie, a w Polsce z powodu sepsy w ciągu roku umiera około 1000 osób.
Sepsa towarzyszy ludzkości od zawsze, jednak paradoksalnie pomimo postępu diagnostyki i medycyny, zachorowalność i śmiertelność w przypadku sepsy nie spada. Dlaczego tak się dzieje?
To, że słyszymy o coraz większej liczbie przypadków sepsy, może wynikać między innymi z faktu, że diagnostyka mikrobiologiczna cały czas się rozwija i doskonali. Przypadki, które wcześniej były nieokreślone pod względem czynnika etiologicznego, dzisiaj mogą być już sklasyfikowane i uwzględnione w statystykach. Po drugie, wraz z postępem medycyny, wprowadzono na szeroką skalę różne metody inwazyjne, które niestety zwiększają ryzyko zakażenia łożyska krwi.
Sepsę wywołują różne drobnoustroje, z tym że inne bakterie będą odpowiedzialne za sepsę nabytą w środowisku szpitalnym, a inne za sepsę pozaszpitalną.
SEPSA
⇙ ⇘
szpitalna pozaszpitalna
Za sepsę pozaszpitalną najczęściej odpowiedzialne są dwoinki Neisseria meningitidis, wywołujące zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, oraz pałeczki Salmonella (w przebiegu duru brzusznego).
Sepsa u pacjentów hospitalizowanych, może wystąpić na skutek m.in:
-powikłań po zabiegu operacyjnym
-zakażenia łożyska krwi na skutek wprowadzenia np. zakażonego płynu infuzyjnego
-zakażeń związanych z obecnością cewnika naczyniowego (tzw. zakażenia odcewnikowe)
-różnych zakażeń układowych lub narządowych
-zakażeń okołoporodowych, które są przyczyna sepsy u noworodków
Sepsa szpitalna najczęściej występuje u osób z czynnikami ryzyka do których można zaliczyć:
-przebytą operację
-długotrwałą antybiotykoterapię
-odbywanie radio-, chemioterapii
-obecność cewników naczyniowych i dopęcherzowych
- różne choroby towarzyszące
W zależności od źródła zakażenia, za sepsę będą odpowiadać różne drobnoustroje. Bo np. urosepę, czyli sepsę na skutek przedostania się bakterii z dróg moczowych do krwi, wywoływać będą bakterie najczęściej odpowiedzialne za zakażenie układu moczowego. Do bakterii tych możemy zaliczyć np. pałeczki Esherichia coli czy Proteus spp. Jeżeli zaś sepsa wystąpi w przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, to jej przyczyną będzie np. Neisseria meningitidis czy Haemophilus influenzae. Posocznicę na skutek zakażenia rany będzie z kolei wywoływał np. gronkowiec złocisty czy pałeczki Pseudononas aeruginosa.
Jak sami widzicie, przyczyn sepsy może być bardzo wiele i wszystko zależy właściwie od tego skąd drobnoustroje przedostały się do krwi. Ważne jest, by skutecznie i sprawnie zidentyfikować czynnik etiologiczny, bo to umożliwia odpowiednie leczenie, a w przypadku posocznicy musi ono być wdrożone jak najszybciej.
Niestety chorzy z sepsą zarówno szpitalną ja i pozaszpitalną, ze względu na gwałtowny przebieg i ciężki stan wymagają leczenia głównie na oddziałach intensywnej terapii. Bakterie wywołujące sepsę pozaszpitalną (jak na przykład meningokoki) są zazwyczaj bardziej wrażliwe na antybiotyki niż bakterie powodujące sepsę u osób hospitalizowanych.
Drobnoustroje wywołujące sepsę, przenoszą się przez bezpośredni kontakt (np. pocałunki) a także drogą kropelkową.
Czy więc środowisko wokół chorego jest bezpieczne? W przypadku najczęstszych zakażeń tj. wywołanych przez meningokoki, pneumokoki i H. influenzae - tak. Bakterie wywołujące tego rodzaju zakażenia bardzo szybko giną poza organizmem człowieka. Nie ma więc potrzeby bardzo szerokiego stosowania antybiotyków u osób z otoczenia chorego, czy też zamykania oddziałów szpitalnych lub placówek takich jak żłobki czy przedszkola.
Przede wszystkim pamiętajmy o właściwej higienie osobistej, dokładnym myciu i dezynfekcji rąk . Dotyczy to zarówno personelu medycznego w szpitalu, jak i osób odwiedzających chorego.
To, że słyszymy o coraz większej liczbie przypadków sepsy, może wynikać między innymi z faktu, że diagnostyka mikrobiologiczna cały czas się rozwija i doskonali. Przypadki, które wcześniej były nieokreślone pod względem czynnika etiologicznego, dzisiaj mogą być już sklasyfikowane i uwzględnione w statystykach. Po drugie, wraz z postępem medycyny, wprowadzono na szeroką skalę różne metody inwazyjne, które niestety zwiększają ryzyko zakażenia łożyska krwi.
Co jest przyczyną sepsy?
SEPSA
⇙ ⇘
szpitalna pozaszpitalna
⇓
występuje u pacjentów z czynnikami ryzyka,
często obciążonych już innymi chorobami
Za sepsę pozaszpitalną najczęściej odpowiedzialne są dwoinki Neisseria meningitidis, wywołujące zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, oraz pałeczki Salmonella (w przebiegu duru brzusznego).
Sepsa u pacjentów hospitalizowanych, może wystąpić na skutek m.in:
-powikłań po zabiegu operacyjnym
-zakażenia łożyska krwi na skutek wprowadzenia np. zakażonego płynu infuzyjnego
-zakażeń związanych z obecnością cewnika naczyniowego (tzw. zakażenia odcewnikowe)
-różnych zakażeń układowych lub narządowych
-zakażeń okołoporodowych, które są przyczyna sepsy u noworodków
Sepsa szpitalna najczęściej występuje u osób z czynnikami ryzyka do których można zaliczyć:
-przebytą operację
-długotrwałą antybiotykoterapię
-odbywanie radio-, chemioterapii
-obecność cewników naczyniowych i dopęcherzowych
- różne choroby towarzyszące
W zależności od źródła zakażenia, za sepsę będą odpowiadać różne drobnoustroje. Bo np. urosepę, czyli sepsę na skutek przedostania się bakterii z dróg moczowych do krwi, wywoływać będą bakterie najczęściej odpowiedzialne za zakażenie układu moczowego. Do bakterii tych możemy zaliczyć np. pałeczki Esherichia coli czy Proteus spp. Jeżeli zaś sepsa wystąpi w przebiegu zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, to jej przyczyną będzie np. Neisseria meningitidis czy Haemophilus influenzae. Posocznicę na skutek zakażenia rany będzie z kolei wywoływał np. gronkowiec złocisty czy pałeczki Pseudononas aeruginosa.
Jak sami widzicie, przyczyn sepsy może być bardzo wiele i wszystko zależy właściwie od tego skąd drobnoustroje przedostały się do krwi. Ważne jest, by skutecznie i sprawnie zidentyfikować czynnik etiologiczny, bo to umożliwia odpowiednie leczenie, a w przypadku posocznicy musi ono być wdrożone jak najszybciej.
Niestety chorzy z sepsą zarówno szpitalną ja i pozaszpitalną, ze względu na gwałtowny przebieg i ciężki stan wymagają leczenia głównie na oddziałach intensywnej terapii. Bakterie wywołujące sepsę pozaszpitalną (jak na przykład meningokoki) są zazwyczaj bardziej wrażliwe na antybiotyki niż bakterie powodujące sepsę u osób hospitalizowanych.
Na czym polega leczenie sepsy? Czy można całkowicie ją wyleczyć?
Najważniejsze w leczeniu jest jak najszybsze podanie odpowiedniej antybiotykoterapii, w zależności od tego jaka bakteria wywołała zakażenie. Dobór odpowiednich antybiotyków w leczeniu sepsy powinien być oparty na wynikach badań mikrobiologicznych, pozwalających na określenie, jakie antybiotyki najlepiej zadziałają na dany drobnoustrój. Szybkie zastosowanie odpowiedniego antybiotyku umożliwia wyleczenie zakażenia wywołującego sepsę, ale niestety następstwem sepsy mogą być trwałe i poważne powikłania.
Jak przenoszą się drobnoustroje wywołujące sepsę?
Drobnoustroje wywołujące sepsę, przenoszą się przez bezpośredni kontakt (np. pocałunki) a także drogą kropelkową.
Czy więc środowisko wokół chorego jest bezpieczne? W przypadku najczęstszych zakażeń tj. wywołanych przez meningokoki, pneumokoki i H. influenzae - tak. Bakterie wywołujące tego rodzaju zakażenia bardzo szybko giną poza organizmem człowieka. Nie ma więc potrzeby bardzo szerokiego stosowania antybiotyków u osób z otoczenia chorego, czy też zamykania oddziałów szpitalnych lub placówek takich jak żłobki czy przedszkola.
Jak się uchronić przed sepsą?
Najlepszym sposobem ochrony przed drobnoustrojami, które w pewnych okolicznościach mogą powodować sepsę, są szczepienia ochronne. Te jednak są dostępne jedynie przeciwko niektórym drobnoustrojom. Bakterie powodujące sepsę, przeciwko którym możemy się zaszczepić, to przede wszystkim najbardziej zaraźliwe meningokoki (Neisseria meningitidis), pneumokoki (Streptococcus pneumoniae) oraz Haemophilus influenzae grupy b. Szczepienia są szczególnie wskazane dla osób należących do grup dużego ryzyka zachorowania (np. niedobory odporności, anatomiczny lub czynnościowy brak śledziony, osoby wyjeżdżające na tereny endemiczne), ale także u osób starszych i dzieci uczęszczających np. do żłobków.
M.
